Da li uklanjati krajnike?

Da li uklanjati krajnike?

Operacija krajnika se često radi (godišnje preko pola miliona dece samo u SAD). Ovaj broj je danas oko polovine onoga od pre 50 godina. Najčešći razlog za operaciju su učestale infekcije krajnika. Kao i često u medicine, nemamo nikakav dokaz da uklanjanje krajnika stvarno smanjuje broj infekcija. Jedna velika meta-analiza (pregled šest velikih studija), pokazala je da se broj infekcija smanjivao jednako u grupi dece sa operacijom, kao i u grupi bez. Naime, veličina krajnika se tokom vremena smanjuje i bez intervencije, a takodje i broj respiratornih infekcija (oko šeste godine života, broj infekcija gornjih disajnih puteva je svega 20% broja deteta do 2 godine). Veličina krajnika je inače nepozudana mera njihove imunološke fnkcije, postoji nasledna komponenta (sklonost ka učestalim infekcijama se javlja u pojedinim porodicama). Jedna ogromna studija iz 2016 u Južnoj Koreji nije pokazala nikakvo smanjenje broja infekcija posle operacije.

  Slika 1. Promene u veličini krajnika tokom detinjstva


Takodje, operacija nije bez rizika. Onaj o kome najmanje govorimo je anestezija (sve operacije u male dece se obavljaju u opštoj anesteziji). Decembra 2017. naše gore list, šef anestezije na Univerzitetu u Koloradu, Vesna Jevtovic-Todorovic, objavila je članak pod nazivom "Exposure of Developing Brain to General Anesthesia: What Is the Animal Evidence?" u časopisu Anesthesiology. U njemu je dala pregled ispitivanja efekata opšte anestezije na mozak u razvoju. U zaključku studije se kaže, "Ne samo da jedno izlaganje lekovima za opštu anesteziju dovodi do smanjenja kognitivnih funkcija, već nekoliko kratkih ponavljanja izaziva ozbiljna ošteđenja mozga." U 2016. FDA (Američka agencija za lekove i hranu) je izdala upozorenje da “…opšta anestzeija ili sedacija u dece ispod tri godine ili žena u prva tri meseca trudnoće može da utiče na razvoj mozga deteta”. Istraživanje obavljeno na Johns Hopkins School of Medicine u Baltimoru, sa anestetikom izofluranom (koji se smatra bezbednim i rutinski se lkoristiu anesteziji)  je pokazalo izrazito usporenje razvoja hipokampusa (centar za učenje i pamćenje), doduše u miševa.U ispitivanju Wildera iz 2009. Utvrdjeno je da deca koja sui mala anesteziju do 4 godine, imaju dvostruko više problema sa ponašanjem I učenjem od kontrolne grupe. Sličan je nalaz studije iz Austrije. U ispitivanju Stratmanna, deca koja sui mala anesteziju pre 4 godine, imala su značajno slabije testove pamćenja. U ispitivanju koje je uporedjivalo opštu sa spinalnom anestezijom, jasno je pokazan negativan efekat opšte anestezije na IQ, kao i na Cognitive Score  Bayley Skale. PANDA studija pokazuje da u parova braće i sestara, kratka anestezija nije imala bitan uticaj na kognitivne funkcije ili ponašanje.
Od nedavno, počeli su da se javljaju radovi koji su ukazivali na dugoročne štetne efekte operacije. Dve, objavljene 2009 i 2017 godine su pokazala da deca kojima su operisani krajnici imaju sklonost da budu gojazna u kasnijm životu.
U 2017 je studija iz Švedske je pokazala da uklanjanje krajnika pre 20 godine povećava rizik od infarkta u ranom dobu. Ali, studija objavljena ove godine na 1,2 miliona dece u Danskoj izmedju 1979 i 1999 (pd kojih je 60,400 imalo operaciju uklanjanja krajnika), gde su ona praćena do 30 godina, dala je veoma zabrinjavajuće rezultate. Ne samo da se broj infekcija disajnih organa nije smanjio, već se utrostručio. Rizik za astmu i pneumoniju je bio veći za preko 50% (slična rad smo objavili 2000 godine i mi, učestalost astme je bila skoro tri puta veća u dece kojima su rano operisani krajnici).  U operisane dece je postojao nešto povišen rizik za preko 28 oboljenja (uključivala su infekcije kože, oka ili infestaciju parazitima). Autori zaključuju da krajnici imaju mnogo veću ulogu u razvoju imunog Sistema nego što smo do sada misli. Ovo posebno važi za adenoid (”treći krajnik”, mada krajnika ima šest, pa je on prvi). On jedini ima sposobnost da uz timus ‘grudnu đlezdu), stvara timocite, limfocite za izuzetno važnom ulogom u razvoju imunog sistema.

Pre odluke o uklanjanju krajnika, dobro razmislite o koristima i šteti koja postoji. Možda je najtačnije mišljenje moje pokojne majke, koja nije dozvolila da se meni uklone krajnici. Rekla je pedijatriju koji je to predložio “Bog ih je tamo stavio, ne bez razloga”.